लक्ष्मी उप्रेती

एक कक्षामा पढ्न सुबु स्कुल जाने बेलामा झगडा गर्दैन । स्कुल छुट्टी भएर घर आएपछि उसले लगाएको स्कुलको लुगा आमाले फेराइदिनुहुन्छ । त्यसपछि सुबुको हातखुट्टा धोइदिएर आमाले खाजा दिनुहुन्छ । आमाले दिएको खाजा सुबु मीठो मानेर खान्छ । एकछिनपछि आमाले उसलाई छेउमा राखेर गृहकार्य गराउनुहुन्छ ।
तीक्ष्ण बुद्धिको सुबु ज्ञानी भएर आफ्नो गृहकार्य सक्छ र पढछ पनि । तर टेलिभिजन नजिकै बसेर कार्टुन च्यानल हेर्ने उसको नराम्रो बानी छ । ‘टेलिभिज नजिक बसेर नहेर न छोरा’ बुबा आमाले फकाउँदै सम्झाउनु हुन्छ । तर बा–आमाले भनेको सबै कुरो पूरै पढ्नुहोस् ;

– गोपीकृष्ण ढुंगाना

लेख्नु’थ्यो लेख्यौ, सबको मन हरेर लेख्यौ,
दाम आउँछ जान्छ, नामका लागि मरेर लेख्यौ ।

धन्य छ तिम्रो मन, मुटु अनि धमनी,
साहूलाई कूत, बुझाउन पाथी भरेर लेख्यौ ।

थाहा छैन कति, सुखी कति दुःखी छौ तिमी,
स्वतन्त्र भएर लेख्यौ, या दबाबमा पूरै पढ्नुहोस् ;

- भानु दुलाल
म समयबाट डढेको ठूटो मान्छे
म चट्टानबाट चोइटिएको दर्शनढुंगा
म सयपत्रीको झ्याँगबाट अलग्गिएको क्यातुक्के फूल
म चामलभित्रको अमिल्दो धानको बिया
म बाटाभरि पोखिएको तोरी, कोदो, गहु, मकैको दाना ।

म भाचिएको पूलको मक्किएको फलेक
म भुत्ते कोदालीको फुटेको बिड
म घुर्मैलो, मैलो, फाटेको आकाश
म दुखाइएको आत्माको बिरक्तिएको दिन
म गाउ समाजमा हेपिएको, थिचिएको
आखामा फूलो परेको बोक्सो, बोक्सी भनि  आरोप लागेको
तिनको शब्दमा एक अलक्षिन अनुहार पूरै पढ्नुहोस् ;

– चक्रब्यूह क्षेत्री सुवेदी

छोरी †
देश कहिलेकाँही शिशाको घरजस्तो हुँदोरहेछ
जसले ढुंगा हाने पनि चर्किने
देशको शिरमाथि
एउटा लाटोकोसेरोजस्तो लाटो अँध्यारो
जहिले पनि घोप्टिरहने ।

निहारिका †
देश बनाउन
पहिले मन बनाउनुपर्छ
राष्ट् बाँच्न
पहिले विश्वास बाँच्नुपर्छ
युद्धको धुँवामा कहाँ देश हुन्छ ? पूरै पढ्नुहोस् ;

- तिलकप्रसाद सापकोटा

रमेश र दिनेश पाँच÷पाँच वर्षका भए । ती कहिले मिलेर खेल्थे भने कहिले झगडा गर्थे तर कहिल्यै छुट्टिँदैनथे । एकछिन हराए भने एकले अर्कालाई खोज्थे । ममात्रै आमासँग सुत्न पाए हुन्थ्यो भन्थे । आमासँग सुत्न नपाउँदा निदाउनै सक्दैनथे । बिहान उठ्दा आमा आफूतिर फर्केर सुतिरहेको देखे भने धेरै खुसी हुन्थे ।

हरेक दिन बेलुका आमा रमेश र दिनेशलाई खाना खुवाइसकेर भन्थिन्, ‘बाबु हो, दुवैजना ओछ्यानमा जाऊ, सिरक ओढेर बस, म खाना खाइसकेर आउँछु अनि सुतौंला ।’ दुवै ओछ्यानमा जान्थे । सिरक ओढ्थे । कुराकानी गर्थे । कहिलेकाहीँ त कुरा गर्दागर्दै निदाउँथे । धेरैजसो त आमाले च्यापेर सुताउनुपथ्र्यो । पूरै पढ्नुहोस् ;

– तेजेश्वरबाबु ग्वंगः

म एक प्रवाह
आफ्नै गति भित्रको
म एक स्वाभाव
आफ्नै आचारण भित्रको ।

गतिशील निरन्तरताले
स्वच्छ पखालिएको आचरण मेरो
म एक मेलमिलाप
सद्भावपूर्ण मुटुको
म एक मानव मार्ग
नडगमगाएको पूरै पढ्नुहोस् ;

- सूर्य चापागाईं

तारा खसेको रात सम्झें
माया बसेको बात सम्झें ।

धेरै भएछ नछामेको
सुकोमल तिम्रा हात सम्झें । पूरै पढ्नुहोस् ;

– जगद्गुरु बालसन्त मोहनशरण देवाचार्य

निश्वार्थ  मनमा मेरो , राष्ट्र नै थियो जीवन।
हे बत्सल्यमयी  आमा, जिन्दगी छ समर्पण ।।१।।
नेपाली कन अर्काले , उपेक्षा नगरिकन ।
सम्मान पाउँने काम, गरौ नेपाली भै कन ।।२।।
गौरवै गाउँछन  आफ्नो, राष्ट्रकै गरि चिन्तन ।
सम्मान पाउँछन आफ्नो, राष्ट्रकै गरी पुजन।।३।।
सर्वस्व जिन्दगी मेरो, मन होस अथवा धन ।
राष्ट्रकै हितमा मुर्दा हुँदा सम्म पनि तन ।।४।। पूरै पढ्नुहोस् ;

- शुषमा मानन्धर
क्याबिन बाहिरको कोलाहलपूर्ण कोरीडोर थाकेपछि
अलिकति झप्की लाग्न पाएको हुन्न
काखीमुनि थर्मामीटर घुसाउँदै
ऊ झस्काउँछे
“आमा, ज्वरो नाप्नु प¥यो ।”
मध्यरातमा बल्लबल्ल लाग्न थालेको
पातलो निँद्रा पनि
अस्पतालकोएडजस्टेबल बेडबाट
छताछुल्ल पोखिन्छ,
पर परसम्म ।
सोहोर्दै थोपाथोपा
पटकपटक आँखाभित्र भिजाउन खोज्छु
तर परेलीमा नलाग्दै,
निँदसुकिसक्छर काँडा बनेर,
अर्को दिनभरि बिझाइरहन्छ । पूरै पढ्नुहोस् ;

–घनश्याम शर्मा

जाडो याममा साँझपख फलामे कराईमा तरकारी झ्वाई पारेर अगेनाको आगो फुक्दै गरेकी आमाका चाउरिएका गालाले हावा भरेर ढुङ्ग्रोबाट फू–फू गरेर निस्केको आवाज एक प्रकार सङ्गीतमय लागेको थियो उसलाई । बाले भरखर भैंसी दुहेर दुधेर्नो अगेनाको छेउमा राखेका मात्र के थिए उनको शरीरबाट उत्सर्जन भएको गोवरको गन्धले आमा, छोरा र छोरीका नाकलाई अस्तव्यस्त पारिदिए ।

बाबु बाहेक तीन प्राणीले एकछिन  नाक खुम्चाए । बाले खुट्टाका  कुर्कुच्चामा लागेको गोबर धुन जुठेल्नासम्म पुग्दा आमाले फलामे डेक्चीमा दूध खन्याइसकेकी  थिइन् । अब दूध तताउनु पर्ने थियो । अगेनोमा तरकारी भुकलुक भुकलुक पाक्दा छोपेको स्टीलको प्लेटको आवाज पूरै पढ्नुहोस् ;